English

Backups

O fa’amatalaga o lo’o taofia i totonu o lau komepiuta ma lau masini e le mafai ona ave’eseina atoa. Afai ua le iloa pe fa’aletonu ona ua gaoi e seisi, pe fa’aaogaina sese e seisi, pe ua fa’aleagaina, pe ua fa’aletonu se mea, e tele lava fa’afitauli e ono tutupu i lau matagaluega. E pei o fa’alavelave tau pisinisi (ua oia fa’amaumauga a le tagata fa’atau ma le tagata sapalai), le maua se tupe, ta’u leaga le igoa, ua le ogatasi ma tulafono fa’ata’atia ma ua molia i le tulafono ona o le fa’atamala. E ono afaina ai oe po’o/ma tagata o lau matagagaluega i le tulaga lenei.

Afai e sa’o ma fa’afou i taimi uma le backup o au fa’amaumauga, o le a fesoasoani tele i le puipuiga o oe mai fa’alavelave o lo’o ta’ua i luga

Mea e ono tutupu

  • Fa’aletonu mea totino tau komepiuta pe ua fa’aleagaina (fa’ata’ita’iga, e tupu so’o le fa’aletonu o mea totino tau komepiuta)
  • E le’i fa’amoemoeina le tapeina o faila
  • Ua tape fa’afuase’i faila i le taimi ua fa’aaoga ai le komepiuta ma isi polokalame fa’akomepiuta
  • Le iloa pe gaoia kompiuta, komepiuta autu, ma masini fe’avea’i
  • Mu, lolo vaia, fa’aleagaina fa’afuase’i
  • Se vairusi matuia po’o se fa’alavelave tau spyware
  • Ua ave’eseina e se tagata ni fa’amaumauga i luga o le upega tafa’ilagi po’o nisi feso’ota’iga ae e le’i fa’atagaina

E mafai e komepiuta i aso nei ma masini fe’avea’i ona taofia faila tetele, ua mafua ai ona matua ogaoga le afaina o lau pisinisi pe a tutupu mea o lo’o ta’ua i luga.

Ia lelei ona backup ma ia saogalemu au fa’amaumauga

O lo’o avanoa le tele o auala ese’ese e mafai ai ona backup au fa’amaumauga (va’ai i lalo). Po’o le a lava le auala e te filifiliina, e tatau pea ona e mataala i mea nei:

  • Fuafua mo se taimi e ono le iloa atoa ai au fa’amaumauga (fa’ataita’iga, fa’aletonu se server pe gaoia se laptop o lo’o mau ai ni fa’amauamuga e le mafai ona ave’eseina)
  • Afai e backup ni fa’amaumauga i se masini mai fafo, ia mautinoa o lo’o sefeina i se nofoaga ‘ese ia le mafai ai ona gaoia pe fa’aleagaina fa’atasi au fa’amaumauga ma isi au masini ma vaega fa’akomepiuta.
  • A mafai e lau backup masini, ia puipui au backups i ni upu tatala ina ia puipuia ai fo’i mea tau ia te oe
  • Ia mautinoa, o lo’o avanoa i taimi uma au fa’amaumauga mo i latou ua fa’atagaina e fa’aaoga

Itu’aiga Backup

E lua itu’aiga backup autu o lo’o avanoa. Afai o le a filifili po’o fea o mea nei e lua o le a fa’aaoga, ia e iloa le tele o le avanoa e mana’omia e fa’aaoga ai, pe faigofie lona fa’aaogaina, le vave, le tau ma le fa’amoemoeina

Backup i luga o le upega tafa’ilagi (Cloud)

O le fa’aaogaina o le backup i luga o le upega tafa’ilagi (e ta’ua fo’i o le ‘cloud backup’) o se mea e masani lava ona fa’aaoga, ua ala ai ona atili aoga i tagata, ma lona puipuia ma lona taugofie.

E leai lava se fa’atapula’a i le tele o mea e sefe i le cloud. O isi kamupani e latou te aumai se vaega itiiti e aunoa ma se tau, ae e masani ona si’i le tau o le backup e fua i le tele o fa’amaumauga o lo’o sefe ai.

E aofia ai kamupani o lo’o fa’atonuina upega tafa’ilagi, kamupani e faia polokalame o le puipuiga i luga o le upega tafa’ilagi, ma kamupani e pei o le Apple o lo’o iai le iCloud ma le Microsoft o lo’o iai le OneDrive – o kamupani e fa’apitoa lava i le faiga o puipuiga o backup.

Ua tele fo’i ina fa’aaoga fo’i le cloud mo le sefeina o mea masani, e le na’o le faia o backups. E mafai ai ona e fa’aaogaina au fa’amaumauga mai so’o se masini i so’o se mea i le lalolagi, e te le tau amoina ma oe ona o fa’afitauli e ono tutupu. O le fa’aaogaina fo’i o le cloud e sefe ai mea masani e mautinoa ai le puipuiga o au fa’amaumauga ma o le backup ai au fa’amaumauga atoa ai ma le sefeina. E sili atu lea auala i nai lo o le tele o fa’alavelave e ono tutupu pe a sefe i au masini fa’aaoga.

External Hard Drive

O External Hard Disks e vave, ma o se auala lelei e backup ai au fa’amaumauga. E iai itu’aiga e mafai ona fa’apipi’i i lau USB port, pe fa’afeso’ota’i i se auala fa’aualesi. O le tele lava ua fa’avasega fa’alaiti lelei e faigofie ai ona sefe i se nofoaga ese, e fa’aaoga ai le off-site storage.

O le tele o itu’aiga nei e 320Gigabyte (320,000 Megabyte) e na’o ni nai tala lona tau, ae o isi itu’aiga e 4Terabytes (4,000 Gigabytes) e o’o atu i le 8Terabytes le tele. E fua le tau i le tele o le avanoa e sefe ai mea. O se fa’ata’ita’iga o le tele o le avanoa, o se ata masani ua pu’e i se telefoni, e i le va o le 1 ma le 5 Megabytes lona tele. O se faila musika o le MP3 e i le va o le 3 ma le 8 Megabytes. O lona uiga, o se drive e 320Gigabyte lona tele, e mafai ona ofi ai ni ata masani se 100,000 po’o ni pese se 64,000.

O le tele o drives fe’avea’i e iai a latou polokalame o le ‘one touch’ e tasi le ki e o’omi ona backup ai lea o au fa’amaumauga, pe fai otometi fa’avaitaimi fo’i. Ua faia nei tulaga e fa’aitiitia ai ni sese o le tagat (“ua galo” po’o le “se’i uma fai”)

Ia mautinoa e fa’ata’ita’i i taimi uma au fa’amaumauga ua backup i lau drive fe’avea’i, pe mafai ona toe fa’aaoga pe a maa’omia. E lelei le fa’aaoga o se isi komepiuta e fa’ata’ita’i ai ia iloa ai po’o fetaui – ma e mafai ona toe maua – pe afai e le iloa lau komepiuta.

Nisi fautuaga

Aua ne’i fa’aaogaina la’au o le USB, po’o ni CD, po’o DVD e backup ai au fa’amaumauga. E ui ina taugofie ma faigofie, e itiiti lava le avanoa e mafai ona sefe ai ni mea ma e faigofie lava ona le iloa pe gaoia – pe a’afia fo’i i ni itu’aiga malware. E tuai fo’i le fa’asoaina o au fa’amaumauga pe a fa’aaoga CD ma DVD.

Lisi o upu

USB

Universal Serial Bus: o se auala e feso’ota’i ai komipiuta ma isi vaega i le autafa e pei o le vaega sefe, mea e tusitusi ai ma mea ta’alo o le MP3.

MP3

O le tekonolosi e mafai ai ona sefe faila fa’alogologo, ae maise mo musika ma fa’alogologo.

Megabyte

1000 kilobytes.

iCloud

O le polokalame a le Apple o loo teuina ai a latou oloa faaleoleo.

Gigabyte

1000 megabytes

Cloud

Silasila i le Cloud Computing

Backup

O le kopiina o au faila/data ina ia mautinoa le sefeina, nei leaga pe faaletonu le komepiuta.