English

Faaseseina o oe ina ia faamatuu mai faamatalaga o mea tau ia i te oe lava

O le ‘Social engineering’ o le auala lea e amata ai le taufaasese, ma le gaoi o mea tau ia te oe. O le faaseseina lea o oe,  ina ia faamatuu mai faamatalaga e patino ia te oe, aemaise o au tupe…o se ituaiga togafiti e faasee ai oe. E faaaoga ai le taumafai e faaoso ou lagona e pei o le fefe i le oti poo se mea e leiloa, o le manao ia puipuia lelei oe ma lou aiga, poo le manao foi e te fesoasoani atu i isi tagata.

E tele ma anoanoai mea e faia e tagata taufaasese ina ia maua le mea latou te mananao ai. O le ‘Social Engineeering’ o se taufaasese e aupito i sili ona faaaogaina e masani ona ta’u ai faletupe, o leoleo, o se matagaluega a le malo, ma e faaaoga se pepelo ina ia maua mai faamatalaga tau ia te oe ma lau pisinisi, ma e talitonuina tele nei pepelo, ona ua iai nisi o nei faamatalaga i tagata taufaasese.

O faataitaiga o le social engineering

  • O le tali o se imeli pepelo fai mai e aumai i le faletupe, poo se kamupani card, o se matagaluega a le malo, o se faalapotopotoga poo se website foi o loo faatonu oe e mulimuli i se fesootaiga (link) ina ia maua atu mea taua tau ia te oe e pei o passwords, PIN, poo nisi faamatalaga. O le phishing le ta’u o le mea lena.
  • O le ave o faamatalaga i se tagata taufaasese ua vili i lau kamupani o ia o le sui o le faletupe poo le kamupani credi card poo leoleo foi ma ta’u iai se mea pepelo ua tupu. E fesili mai i faamaoniga o faamatalaga e uiga ia te oe ina ia foia ai le faafitaui pepelo lea na fai mai ai. O le mea lena e ta’u o le vishing. Latou te ono tuli mai foi se courier e ao atu tupe totogi ia te oe, e ta’u o le courier fraud.
  • o le maua mai o se telefoni mai i se tagata fai mai o ia o se sui mo le kamupani e aumai ai lau komepiuta ma faila, ma o loo iai se mea o loo leaga o le komepiuta. E faafoliga e moni ae pepelo, ona iu ai lea i le ave iai e se isi, poo lou ave foi iai o au detail log-ins e o’o ai i le taufaasese ma le gaoia o mea tau ia te oe. A le o lena, o le ave iai o le pule e vaai ai lau komepiuta, ma e iu ai ina tuu iai ni faila ua faaleagaina. O tagata fai mai o latou e omai i le ‘IT support’ i lau kamupani, e ono manao mai i passwords a isi tagata tou te faigaluega e faaleaga ai komepiuta.
  • o le faapipii o USB sticks i komepiuta, faapea foi memory cards, CDs, DVDs, poo nisi mea o loo faataatitia solo, ma o loo iai faila ua faaleagaina. O le mea lena e ta’u o le baiting.
  • o le faataga o se mea e le lelei pe solitulafono foi i totonu o lau komepiuta ae e te le’i fuafuaina.

Ia foia osofaiga tau social engineering

  • Aua nei faailoaina vaega e tatau ua na o oe e te iloa – o mea tau kamupani tupe, poo mea tau i tagata o loo faatau mai i lau kamupani e iai usernames, passwords, PINs, ma numera o IDs.
  • Ia faamautinoa e le mafai ona faailoaina e tagata poo kamupani tou faipaaga au passwords, ma ia siaki pe moni a latou auala e totogi atu ai tupe. Manatua e le mafai lava e se faletupe poo se se isi faalapotopotoga iloga, ona fesili atu i lau password i luga o le imeli poo le telefoni.
  • Afai e vili atu se isi e manao i faamatalaga o mea e le tatau ona faailoaina, ia faamautinoa e moni lea tagata, e ala i le fesili lona igoa atoa, ma se numera e toe vili atu ai.
  • Afai e faapea atu le tagata e te vili i le faletupe poo le kamupani na aumai ai lau card, ia vala’au i le numera o loo i le tala o lau tupe poo le numera foi o loo i tua o le card, ae le o le numera ua avatu e le tagata taufaasese, poo le numera foi na vili mai ai.
  • Aua lava nei tatalaina attachments o imeli a tagata poo faalapotopotoga e te le iloaina.
  • Aua lava nei oomia ni links o imeli a tagata poo faalapotopotoga e te le iloaina. Ae ia oomi le mouse o lau komepiuta i luga o le link, ona iloa ai lea o le tagata moni na aumai ai le imeli, i le pito i lalo o lau screen i le itu agavale. Ia faaeteete pe afai e eseese mea ia e lua.
  • Aua le faapipiiina devices o loo teu ai ni mau faamatalaga i totonu o lau komepiuta, poo ni CDs, DVDs pe afai e te le iloaina mea o loo iai.

Lisi o upu

USB

Universal Serial Bus: o se auala e feso’ota’i ai komipiuta ma isi vaega i le autafa e pei o le vaega sefe, mea e tusitusi ai ma mea ta’alo o le MP3.

PIN

Personal Identification Number.