English

Firewalls

O le upega tafa’ilagi o se ala o feso’ota’iga e fa’aaoga e tagata lautele, o lona uiga e mafai e se masani ua feso’ota’i i le upega tafa’ilagi ona feso’ota’i ma maua se isi masini o lo’o feso’ota’i i luga o le upega tafa’ilagi. O le firewall o se pa puipui i le va o le upega tafa’ilagi ma au komepiuta po’o upega o feso’ota’iga – e taofia le fa’aaogaina o au systems e tagata e le’i fa’atagaina ma le tu’u fua o au systems.

O le firewall e puipuia lau matagaluega mai:

  • Tagata o lo’o taumafai e fa’aleaga lau komepiuta po’o lau upega o feso’ota’iga
  • Anufe – itu’aiga vairusi e pepesi mai lea masini i lea malsini i luga o le upega tafa’ilagi
  • Feso’ota’iga o lo’o lafo i fafo mai se nofoaga ua afaina i se vairusi

Mea e le faia e le firewall

E le mautinoa e mafai ona puipuia to’atasi e le firewall se mea, ae e fesoasoani i le laina puipui muamua. E tatau fo’i ona e faia isi vaega o lo’o ta’ua i le nofoaga (website) lenei. Manatua, o le firewall e itiiti pe leai fo’i sona aoga i le puipuiga o mea nei:

  • Pe a e fa’atagaina isi komepiuta e fes’ota’i ma lau komepiuta
  • Pe a tape, pe fa’aleaogaina, pe ua tele tele mea e le talia po’o open ports
  • Le tele or malware ma spyware ua fa’aaoga
  • Spam – imeli pepelo/tau fa’avalea
  • Gaioiga le fa’amaoni ma le solitulafono iluga o le upega tafa’ilagi
  • Tagata ua fa’atagaina e fa’aaoga lau komepiuta ma lau upega o feso’ota’iga
  • Fa’amaumauga ua fa’aaogaina i lau komepiuta mai se masini fe’avea’i ae le mai le upega tafa’ilagi – fa’ata’ita’iga, masini o lo’o feso’ota’i ma le USB, CD/DVD ma isi
  • Osofa’iga e tutupu inau a fa’aleagaina se upega o feso’ota’iga
  • Mea e foliga mai e lelei o lo’o fefa’asoaa’i

Ae e le avea tulaga o lo’o ta’ua i luga ma mafua’aga o le a le faia ai se firewall, leaga e tatau ona e mafaufau pea e le o iai se firewall o lo’o aumaia e le kamupani o lo’o faia lau upega o feso’ota’iga (ISP)

Itu’aiga firewall

Firewall tau ia te oe

O firewall tau ia te oe, e tatau ona fa’aaoga i komepiuta uma o lo’o feso’ota’i i le upega tafa’ilagi ma va’ai lelei mea o lo’o fefa’asoaa’i i luga o le upega tafa’ilagi (ma poloka pe a mo’omia). E ta’u i isi taimi o ‘software firewalls’ po’o ‘desktop firewalls’.

O le Windows firewall o se firewall tau ia te oe e faigofie lona fa’aaogaina. E maua fua, ma e iai ma le Windows Operating Systems. I le Windows 8, Windows 7 ma le Vista, e otometi le fa’aolaina o le firewall, e te lau tau popole i le fa’aolaina o le firewall.

A e mana’o ai, e mafai ona fesuia’i le Windows Firewall ma se isi Firewall tau ia te oe e te mana’o ai, e o’o fo’i i le itu’aiga o lo’o fa’aaoga e nisi afifi o le puipuiga i luga o le upega tafa’ilagi, po’o nisi Firewall tu to’atasi e mafai ona maua mai le upega tafa’ilagi, o isi e maua fua e aunoa ma se totogi

Hardware firewalls

O pisinisi feololo ma pisinisi tetele e ono mana’omia ai le hardware firewall – o se fa’aopoopoga i firewall tau ia te oe – ae fua i le fa’ata’atiaga ma fa’atulagaina o au komepiuta ma mea fa’atekenolosi. A le mautinoa, sa’ili se tagata o lo’o iai le tomai fa’apitoa i le filifiliga ma le fa’atulagaina o mea e pito i sili ona fetaui mo lau pisinisi.

Siaki po’o ki le Windows Firewall i le System and Security settings o lau komepiuta. E maua i le Control Panel.

Lisi o upu

USB

Universal Serial Bus: o se auala e feso’ota’i ai komipiuta ma isi vaega i le autafa e pei o le vaega sefe, mea e tusitusi ai ma mea ta’alo o le MP3.

Spam

O le imeli e maua mai pisinisi. E iloa foi o imeli lapisi.

ISP

Internet Service Provider: o le kamupani e tuuina atu le faatagaina o le ulufale i upega tafailagi

Firewall

O hardware ma software ua mamanuina ini auala e puipui ai le komepiuta, o le network mai i ē e osofa’ia.