English

Komepiuta o le Apple Mac

E sili atu komepiuta a le Apple Mac i lo o le Windows PC i tulaga o osofa’iga fa’akomepiuta. E to’atele e talitonu e le mafai lava ona a’afia i ni vairusi ma mea spyware, ae e le sa’o lea mau. Ua fa’ateteleina osofa’iga i komepiuta o le Mac ona ua fa’ateteleina le fa’aaogaina o nei ituaiga komepiuta e pisinisi ma tagata, ma ua iloa e tagata o lo’o faia nei osofa’iga, e tele se mea e latou te maua.

O le tele o mataupu o lo’o i lenei website e masani na va’aia i kompeiuta o le Mac, ma e tatau ona e faitau iai ina ia sefe lau Mac.

O lenei tusitusiga e aofia ai Mac OS X ae le o itu’aiga polokalame tuai. A fia malu puipuia lelei, matou te fautuaina oe e te tago e update i le tulaga fou

Mea e ono tutupu

  • O vairusi ma spyware ma le malware. O osofa’iga o lo’o faia e tagata e taumafai ia latou maua fa’amaumauga tau i tagata ma fa’amaumauga tau tupe.
  • Ua leai ni meatotino ona o le gaoi, le fa’aeteete, mu/lolo vai ma isi mala fa’alenatura.

Puipuia o lau Mac

Fa’afou i taimi uma au polokalame

  • Fa’agaioi fa’avavevae le fa’afouga o mea puipui ma polokalame fa’akomepiuta pe a avanoa mai. Manatua, e mafai ona maua e le Mac le vairusi ma fa’ao’o atu i isi komepiuta, tusa lava pe le o maua ai le Mac
  • Siaki i le Systems Preferences po’o iai ni avanoa e fa’afou ai polokalame ma filifili le Software Update ma kiliki le Check Now
  • Ia mautinoa o lo’o fa’ailogaina le Check For Updates ma ua filifilia le Daily i le lisi fa’apa’u (drop down menu). E mautinoa ai o le a otometi ona siaki e lau komepiuta mo ni avanoa e fa’afou ai polokalame. E mana’omia sau upu tatala ia mafai ai ona maua lea vaega
  • Siaki e oe po’o iai ni avanoa e fa’afou ai polokalame, alu i le Apple menu (le tama’i fa’ailoga o le ‘apu o lo’o i le tulimanu pito i luga i le itu agavale) ma filifili le Software Update. E tatau ona fai lea siaki i taimi uma.
  • O ni polokalame e te fa’atauina mai le Apple Store, o le a siakiina mo ni fa’asilasilaga.
  • Siaki i taimi uma nofoaga (websites) a kamupani mai fafo o lo’o gaosia ai polokalame nei mo ni fa’asilasilaga. O avanoa mo le fa’afouina o polokalame a le Microsoft e mafai ona maua i le www.microsoft.com/mac/downloads

Ki lau firewall

  • Tatala le polokalame o le System Preferences ma kiliki le Security; kiliki le Firewall ma kiliki le Start.
  • Polokalame o le puipuia i luga o le upega tafa’ilagi
  • Ia mautinoa o lo’o iai ni au polokalame aoga ma polokalame lelei mo le puipuiga i luga o le upega tafa’ilagi, o lo’o fa’aaogaina i taimi uma. O le tele o kamupani o lo’o sapalaiina polokalame mo le puipuiga o polokalame fa’akomepiuta, e latou te fa’atauina fo’i mea ta’i tasi ma mea o lo’o tele ai vaega ese’ese mo le fa’aleleiga o le Mac. E tele fo’i mea o le puipuiga i luga o le upega tafa’ilagi e maua fua.

Mea e tua iai

  • O fa’amaumauga o lo’o taofia i lau Mac e mafai ona o’o i se tulaga e le mafai ai ona ave eseina. A back up i taimi uma au fa’amaumauga o le a mafai ai ona maua se isi au kopi.
  • O le iCloud o se auala i luga o le upega tafa’ilagi e fa’aaogaina e le Apple e tua iai ma sefe ai mea. E sefe ai musika, ata, ata fa’asolo ma faila ma e mafai ona e fa’aaogaina i so’o se masini o le Apple – Mac, iPhone ma le iPad. O le iCloud e aoga mo i latou e le tetele ni faila e sefe ai, ma e maua ai le 5GB e sefe ai au faila, e aunoa ma se totogi. E ta’i tausaga ma maua isi avanoa mo le sefeina o au faila, ae fua i le tele o faila ma aso na sefeina ai. E iai fa’aopoopoga o iCloud backups, atonu e uma se taimi o tau fai le backup i le taimi muamua, e vave lava isi mea e mulimuli ane aua e otometi ona sefe na’o suiga fou mai le backup mulimuli.
  • Talu ai le tau o le backup o fa’amaumauga i le iCloud – po’o le tuai po’o le leai o sau upega o feso’ota’iga – e mafai ona e fa’aaogaina se local hard drive po’o se external hard drive ua gaosia e le Apple ma isi tagata sapalai. O le Mac e iai le vaega fa’apitoa e ta’u o le Time Machine, e gaosia ai le tele o backups o faila, e mafai ona toe fa’aaogaina i se taimi mulimuli. E mafai ona e toe fa’aaogaina le system atoa (ki lau Mac ma u’u i lalo le ki o le Command ma ki o le R pe a lanu efuefu le laupapa po’o le fai mai i le OS X Install DVD), faila ese’ese, po’o se faila e tasi.

Nisi fautuaga ma tima’iga

  • Fa’aaoga ni upu tatala malolosi ma fa’afou i taimi uma. Mai le OSX 10.9 (Mavericks), o le vaega o lo’o iai i totonu o le masini o lo’o va’aia upu tatala/login, e mafai ona maua ai le taimi o lo’o e fa’atumuina ai se login po’o se resitara i luga o le Safari. Ona tu’u atu lea o se upu tatala malosi e mafai ona e fa’aaogaina ma sefeina i lau fuifui ki. O lo’o nisi fa’amalamalamaga o le vaega lenei i le tele o isi nofoaga (website), fa’ata’ita’iga: www.imore.com/how-generate-password-icloud-keychain-and-os-x-mavericks
  • O le Mac OS X e otometi le fa’aleaogaina o se tagata. E le tatau ona fa’aaogaina.
  • Mo nisi puipuiga, asiasi i le polokalame o le System Preferences, filifili le Security ma fa’ailoga uma vaega o lo’o i le afa pito i lalo o le laupapa: Require password to wake this computer from sleep or screen saver; Disable automatic login; Require password to unlock each secure system preference; Log out after 10 minutes of inactivity; ma le Use secure virtual memory. O le tele o filifiliga nei e fa’atatau i le va’aiga o tagata o lo’o fa’aaogaina le komepiuta, e le o fa’atagaina.
  • Va’ai pe le tatau ona fa’aaogaina ni upu fa’apitoa (encrypt) mo au faila ina ne’i te’i ua gaoia lau komepiuta, ae maise pe afai o lo’o e fa’aaogaina le MacBook, MacBook Pro, po’o le MacBook Air. E taofia ai nisi i faitauina o au faila. A fia faia le tulaga lea, alu loa i le polokalame o le System Preferences, filifili le Security ma ki le FileVault. Ae ia e malamalama, a ki le FileVault, e a’afia ai fo’i le Time Machine backup o au fa’amaumauga.
  • Fa’aaoga le Empty Trash mai le lisi o le Finder e saesae ai ni au faila ua tape ese.
  • Afai e te fa’aaogaina ni polokalame fa’akomepiuta e pei o le Bootcamp, Parrallels po’o le VirtualBox e fa’agaioi ai se Windows system, e tatau ona fa’amautinoa o lo’o puipuia e pei lava o le komepiuta masani.
  • Afai e to’atele tagata o lo’o fa’aaogaina lau Mac, e tatau ona fai ese’ese ni accounts ma upu tatala ina ia tu’u ese’ese ai faila taua, ma ia fa’asasa ai le fetu’una’iga o le puipuiga o le komepiuta. A fia fai le tulaga lenei, alu i le polokalame o le System Preferences ma filifili le Accounts. Fai uma fa’atonuga o lo’o iai e fa’aaopoopo ai nisi tagata fou ma fa’atulaga mea e iai ai le aia a matua, ma isi puipuiga.
  • Fai se account autu se tasi mo le va’aiga o mea uma. E le tatau ona e fa’aaogaina le account lea i taimi uma, ae e tatau ona e manatua pea le igoa o le account ma le upu taala. O accounts masani a tagata e le tatau ona fa’ailogaina le vaega o le ‘Allow user to administer this computer’.
  • Fai se ‘Hot Corner’ e amata ai lau screen saver (pe afai ua e fa’atulagaina lau screen saver ia fa’aaoga le upu tatala i taimi uma). Amata le System Preferences, filifili le vaega o le ‘Desktop & Screen Saver’. I le itu taumatau i le pito i lalo e iai le ‘Hot Corners’. Filifili le corner e mana’o iai ma filifili le ‘Start Screen Saver’ mai le lisi fa’apa’u (drop down menu)
  • Ua mafai nei ona e fa’aaogaina le screen saver pe a e tago e tu’u le mea fa’asino i le tulimanu ua fa’atulagaina ai.

Lisi o upu

iCloud

O le polokalame a le Apple o loo teuina ai a latou oloa faaleoleo.

Firewall

O hardware ma software ua mamanuina ini auala e puipui ai le komepiuta, o le network mai i ē e osofa’ia.