English

Aso Totogi Nonōgātupe

O aso totogi nonōgātupe e faʻatagaina oe e aitālafu se aofa’iga o tupe lāiti mo se vaitaimi  puʻupuʻu – mai nai aso e o’o atu i le masina, ae fa’ato’ā totogiina i le masina e sosoʻo ai. E avanoa mai luga o le initaneti ma faleoloa i luga o le auala, e faigofie ona maua aso totogi nonōgātupe, ae e maualuga atu le pasene tului,  nai lo isi itu’aiga nonōgātupe – o nisi taimi e sili atu i le 2,000% APR (annual percentage rate/pasene fa’aletausaga). O le mea lenā e tatau ai ona e mafaufau ma le faʻaeteete, ae e te leʻi faia se aso totogi nonōgatupe, ina ia mautinoa pe mafai one e toe totogiina atu i le aso e gata ai.

Ole auala ta’atele mo le toe totogiina o aitālafu, o le fa’aaogāina o lau bank debit card, ua i ai se lua maliega e fa’ataga le tagata nonō tupe e ‘ave’ese le tupe mai lau teugā tupe, ua taʻua o le continuous payment authority (CPA). Afai e lē lava tupe i lau teugā tupe e totogi ai le nonōgātupe i le aso ua malilie i ai, o le a fesiligiaina pea e le tagata nonō tupe lau faletupe mo le tupe atoa po o se vaega o le tupe, ma o le a faʻaopopoina fo’i se isi tupe e totogi mo le tuai o le totogiina.

O le taufa’asesē mo le aso totogi nonōgātupe ua fai ma masani, ona o le lē lava o le siakiina mo le puipuiga e nisi o nonōina atu. Se’i vāganā  ua mafai ona e faʻamaonia e lē o oe na faia le nonōgatupe, e ono mafai ona sa’ilia oe ma le malosi mo le aitalafu faʻatasi ai ma le tului ma isi totogi.

Lamatiaga

O le faia o se aso totogi nonōgātupe mo se fesoasoani ua mana’omia, ae  ua le mafai ona e toe totogi atoa le aofaʻi i le aso atofaina.

  • O le faia o se aso totogi nonōgātupe mo se fesoasoani ua mana’omia, ae ua le mafai ona e toe totogi atoa le aofaʻi i le aso atofaina.
  • O le faʻatosinaina i le saoasaoa ma le faigofie o le faia o se nonōgātupe e aunoa ma le mafaufauina o tau ma tulaga lamatia, ona ua e manaʻomia vave le tupe.
  • Ole totogiina o tului maualuga ma pili faʻatulaga mo le faʻaopoopoina o le umi o le nonōgatupe.
  • O le tulituliina faʻamalosi mo le toe totogiina, e ni tagata nonō tupe.
  • O le lē malamalama i le uiga o le APR po o le tau moni o le tului o lo o ave i le nonōgtāupe.
  • Mafatiaga mai le faʻateleina o faigatā tautupe ma le atuatuvale.
  • O le le fa’atāuaina e tagata nonō tupe ni faitioga o lo o feagai ma oe.
  • O se nonōgātupe ua faia e se tagagta tau fa’asesē i lou igoa, ma totogiina i le tusi tupe o le tagata tau fa’asesē.
  • O le CPA o loʻo fa’asesēina ona faia i lau debit card.

Fautuaga i nonōgātupe aso totogi

  • Mafaufau ma le totoʻa ae e te leʻi faia se nonōgātupe ma mafaufau i isi auala e fō’ia ai au fa’afitāuli tau tupe i vaitaimi e pei o le credit union loan, overdraft po o le Social Fund.
  • Ia e mautinoa o lo o e malamalama lelei i tuʻutuʻuga o le nonōgātupe e aofia ai le tului, vaitaimi toe totogi ma faʻasalaga mo le tuai pe a le totogiina.
  • Va’ava’ai mo le kamupani sili ma faʻatusatusa tau ma tu’utu’uga.
  • Ia nofouta i au aiā tatau ma le mea e te alu i ai mo se fesoasoani pe ā i ai se faʻafitāuli.
  • Faʻaeteete i le toe faʻaopoopoina o le umi mo nonōgātupe ona o le ā le ma’ ālofia le totogiina o se tupe e sili atu.
  • Ia mafaufau e faʻatonu lau faletupe po o le kamupani na aumai ai le card, ina ia tāofia le totogiina, ae le’i oʻo i le aso atofaina, pe afai e te le gafatia ona toe totogi le aitalafu.
  • Ia faʻafesoʻotaʻi le Money Advice Service mo fautuaga lē faʻaitū ‘au mo aitalafu.
  • Faʻafesoʻotaʻi Citizens Advice po o se isi ofisa faufautua e le maua se porofiti, pe afai o lo o e mafatia e tau totogi ma manaʻomia le fesoasoani.
  • Ia leoleoina i taimi uma lou faʻasinomaga i luga o le laina, ma fafo, ina ia ‘alo’ese ai mai le gaoia e le ‘au taufaʻasesē, o lo o faia nonōgātupe ma isi fefaʻataua’iga i lou igoa.

Pe afai o oe o le tagata aʻafia i se aso totogi nonōgatupe scam

  • Siaki ma le faʻaeteete au fefaʻatauaʻiga ma le faletupe ina ia mafai ona e iloa i se taimi vave pe afai na aveina se tupe mai lau teugā tupe e toe totogi ai se nonōgātupe e te leʻi faia. A e vaʻai atu ma masalosalo i ni fefa’ataua’iga ese, faʻamolemole logo loa lau faletupe, ma le kamupani nonōgātupe o loʻo aʻafia ai.
  • Ia mafaufau e faʻatautaia se lipoti o su’ega o aitalafu e faʻamautū ai pe afai o i ai nisi talosaga na faia e faʻaaogā ai au au’ili’iliga.
  • Afai e tuliloaina oe e se tagata nonō tupe mo se aitalafu e te le’i faia, tusi i le tagata nonō tupe, pe a talafeagai ai, le ofisa aoina aitalafu, faamanino pe aiseā ua te’ena ai lē totogiina. Afai e lē faʻamalieina oe i se tali, saili se ofisa tuto’atasi mo fesoasoani.
  • Afai e te manatu na aʻafia oe i se tagata taufa’asesē, lipoti i leoleo.

Ia manatua pea fa’avae mo le saogalemu nei …

  • Faʻaaogā pasiupu malosi.. Aua neʻi faʻaalia au pasiupu i luga o le ‘upega tafa’ilagi po o pasiupu mo mea totogi i luga o le laina i soʻo se tasi.
  • Afai e te manatu ua i ai se fesuia’iga i nisi o au teugā tupe i luga o le laina, fai vave le gaioiga. Siaki ‘upega tafaʻilagi itulau fesoasoani i luga o le laina..
  • Faʻaeteete le so’ona kilikiina o soʻotaga na saunia i imeli e leʻi talosagaina. Mo se faʻataʻitaʻiga, e sili atu le enter saʻo o le tuātusi ‘upega tafa’ilagi o lau fale tupe i lau browser, pe faʻaaogā se faʻailoga na e faia e faʻaaogā ai le tuātusi saʻo.
  • Afai e te fa’aaogāina le card mo peimeni, ia manatua e sili atu le malu puipuia o le credit card, nai lo isi metotia, i le tulaga o le taufaʻasesē, faʻamaoniga ma le lē fa’ataunu’uina.
  • A totogi i luga o le laina po o le card mo peimeni , ia mautinoa o loʻo saogalemu le soʻotaga, i auala nei  e tolu:
    • E tatau ona i ai se faʻailoga o se loka i le faʻamalama o le browser window, e aliali mai pe ā e taumafai e log in pe resitara. Ia e mautinoa e lē o i luga o le itūlau le loka… atonu o le a faʻaalia ai se ‘upega tafa’ilagi pepelo.
    • O le tuātusi o le ‘upega tafa’ilagi’ e tatau ona amata i le ‘https: //’. O le ‘s’ mo le ‘saogalemu’.
    • Afai o lo o faʻaaog āina le version fou o lau browser, o le pa o lo o i ai le tuātusi, po o le igoa o lē e ana le ‘upega tafaʻilagi o le ā liua i le lanumeamata.
  • Ia log out i taimi uma mai ‘upega tafaʻilagi na e ulufale i ai, pe sa e faʻamauina ai ni au ‘au’ili’iliga. O le tapunia o lau browser, o le  ā le lava lenā e malu ai lou puipuiga.
  • Teu risiti.
  • Siaki credit card ma faʻamatalaga mai fale tupe ma le faʻaeteete pe ā maeʻa faʻatauga ina ia mautinoa ai ua saʻo le aofaʻi ua uma ona aitalafu, ae lē gata i lea e leai se taufa’asesē na tupu ona o se faʻai’uga o le fefaʻataua’iga.
  • Mautinoa ia i ai antivirus/antispyware polokalama ma firewall ae e te leʻi alu i luga o le laina.

Va’ai foi i le ….