English

Imeli pepelo ma imeli tau fa’avalea

O le imeli o se auala o feso’ota’iga lelei ma o se auala e mafai ai ona fa’ailoa mai e kamupani ni a latou oloa ma au’aunaga fou. Ae e masani fo’i ona fa’aaoga e nisi e lafo ai ni imeli e le mana’omia e tagata – e fai ma fa’alavelave i tagata ma e ono afaina ai tagata – e ono a’afia ai fo’i lau komepiuta ma oe lava.

E aofia ai mea nei:

Imeli pepelo (po’o imeli fa’atosina)

O le tele o imeli e lafoina i aso ta’itasi, o imeli fa’atosina.

Fa’ata’ita’iga:

  • Fa’asalalauga, fa’ata’ita’iga, mo fale talavai i luga o le upega tafa’ilagi, feusua’iga mataga, feiloa’iga fa’aulugali’i, faiga peti
  • Auala e maua vave ai ni tupe ma faigaluega mai le fale
  • Lapata’iga pepelo o vairusi
  • Talosaga pepelo mo ni tupe mo e matitiva
  • Imeli o lo’o tauanau oe e te tago e lafo i nisi tagata e te Masani ai (e maua ai se laki)

Pe fa’apefea ona maua e tagata tau fa’aleaga lau imeli

  • Fa’aaoga polokalame fa’akomepiuta e gaosi ni imeli
  • Tauanau tagata e ta a latou imeli i website pepelo
  • Osofa’i nofoaga ma’oti ina ia maua mai ai fa’amaumauga a tagata
  • Fa’atau lisi o imeli mai isi tagata tau fa’aleaga
  • Vala’aulia tagata e kiliki i website pepelo o lo’o fa’apea mai, e mafai e i latou ona taofia le o’o atu o imeli pepelo
  • E maua mai i igoa,/tuatusi i le vaega o le cc, po’o i le autu o le imeli ua toe fa’asoa atu ae e le’i ave’eseina tagata sa iai muamua.

O lou toe tali atu i se imeli taufa’aleaga, e fa’amautinoa ai i le tagata tau fa’aleaga, o lo’o fa’aaogaina le imeli lena

Pe fa’apefea ona iloa le mea tau fa’aleaga

E fa’ailo nei e mafai ona e iloa ai le imeli tau fa’aleaga:

  • E te le o iloa le tagata na lafoina
  • E le o sa’o le sipelaina o upu (fa’ata’ita’iga ‘p0rn’ ua fa’aaoga ai le fuainumera o le 0) ina ia sao mai i spam filters
  • Ua ofo se mea mata’utia ona lelei mo oe ae e le mo’i
  • E le fetaui le ulutala ma le a’ano o le imeli
  • Ua fa’ailoa mai le fa’agataina o se fa’atauga oloa (fa’ata’ita’iga “fa’atau nei ona pa’u lea o le 50%”)
  • Ua iai se talosaga e tatau ona e lafoina i nisi tagata e te masani iai, ma e ono maua ai sau tupe pe a e faia
  • O lo’o iai se lapata’iga o le vairusi
  • O lo’o iai ni faila o lo’o maua ai faila .exe

Mea e ono tutupu

  • E maua ai ni vairusi ma spyware
  • O se auala e fa’atino ai gaioiga pepelo i luga o le upega tafa’ilagi, e pei o le phishing
  • E maua ni ata le talafeagai i imeli e le mana’omia
  • Umi se taimi e alu i le vaevaeina ma le tapeina
  • Tumu ai fua lau inbox

Imeli tau fa’avalea

O le scam e masani ona lafoina i imeli pepelo (ae manatua, e le o imeli pepelo uma e maua ai ni scam). O le scam ua faia ia taumafai e maua mai au fa’amaumauga ina ia latou mafaia ona fa’aaogaina pepelo ma gaoi lou tagata

Fa’ata’ita’iga o imeli tau fa’avalea e aofia ai:

  • Imeli o lo’o ofoina ni mea lelei i tulaga tau tupe, mea tau i le tino ma lagona, ae o lo’o feso’ota’i ma nofoaga tau fa’aleaga
  • E aofia ai ma imeli o lo’o fai mai o latou o nofoaga “fa’atuatuaina” e pei o lau fale tupe, ofisa o lafoga po’o se isi lava mea e fai ai sau online account (pe leai). E latou te talosagaina oe e te kiliki i link ona fa’ailoa lea o au fa’amaumauga

Phishing emails

O le Physhing o se mea tau fa’avalea e fa’aaoga e tagata solitulafono e lafo ai imeli i le fia afe o tagata. E fai mai imeli nei o latou o lo’o fai ma sui o fale tupe, kamupani credit card, faleoloa i luga o le upega tafa’ilagi ma nofoaga o fa’atauga, ma isi ofisa fa’atuatuaina. E latou te taumafai e fa’avalea oe e te alu i le latou nofoaga e toe fa’afou lau uputatala (password) ia aua ai ne’i taofia lau account. O le link o lo’o iai i le imeli, e alu sa’o i se website e tali tutusa ma le website mo’i ae ua fai ina ia maua mai ai au fa’amaumauga.

  • E mafai ona foliga mai o se imeli mai se nofoaga fa’atuatuaina. Ae o imeli pepelo e masani ona maua ai mea nei, ae ona ua atili mataala tagata nei ma ua fa’aaogaina tekenolosi fou, atonu e le maua ai mata’itusi nei. E mafai foi ona maua ai ma lou igoa ma lou tuatusi.
  • E mafai ona ese le imeli a le tagata na lafoina ma le imeli a le matagaluega fa’atuatuaina.
  • Ua lafo mai le imeli mai se tuatusi ese po’o se tuatusi a se free webmail.
  • E le maua i le imeli lou igoa ae ua fa’aaoga se isi igoa ta’atele e pei o le “Dear customer”.
  • Ua fa’atopetope oe e te faia se mea, fa’ata’ita’iga, ua fa’apea atu ia te oe, ua tatau ona fa’agaioi loa ina ne’i te’i ua taofi lau account
  • O se link tele lava. E mafai ona fa’atulaga ina ia tali tutusa i se tuatusi mautu, ae a ese se mata’itusi se tasi o lona uiga, e ese le website
  • Ua iai se talosaga mo fa’amatalaga patino ia oe e pei o le username, luputatala, ma fa’amaumauga o lau bank
  • E le’i iai sou manatu o le a maua mai sau imeli mai le matagaluega lea o lo’o ta’ua
  • Ua sau atoa le a’ano o le imeli i totonu o se ata ae le o le tulaga e masani ona iai imeli. O lo’o iai se link i totonu o le ata e feso’ota’i atu ai i se site leaga

Saogalemu le fa’aaogaina o le imeli

  • Aua ne’i tatalaina se imeli e te masalomia o se scam
  • Aua ne’i fa’asoa atu ni imeli e te masalomia o se scam
  • Aua ne’i tatalaina ni faila mai ni nofoaga e te le masani ai
  • A le mautinoa, faafeso’ota’i le tagata po’o le matagaluega o lo’o ta’ua i le imeli…..e sili le saogalemu i nai lo o le toe salamo mulimuli.
  • Aua ne’i kiliki i ni links po’o ni imeli e maua mai i nofoaga e te le masani ai. Ae tu’u sa’o le mouse i luga o le link ona e iloa ai lea o le mea o lo’o fa’amoemoe iai, e maua i le tulimanau tauagavale i lalo o lau screen. Ia e iloa po’o ese mai le mea o lo’o ta’ua i le link o lo’o maua i le a’ano o le imeli .
  • Aua ne’i tali atu i ni imeli mai nofoaga e te le masani ai
  • Aua ne’i fa’atauina se mea pe lafoina se tupe i sau tali atu i se imeli tau fa’avalea
  • Aua ne’i kiliki i le ‘remove’ pe e te tali atu i se imeli e te le o mana’omia
  • Siaki le faila o le junk mail ne’i te’i ua sese atu ai se imeli sa’o
  • A lafo sau imeli i tagata e to’atele, lisi a latou tuatusi i le pusa o le BBC (blind copy) ae le o le pusa o le ‘To’. A fai, e le iloa mai e isi tagata ia igoa o isi, ma a fa’apea e sese le tagata ua o’o atu iai le lau tuatusi, o le a fa’aitiitia ai le a’afia o oe po’o nisi i ni imeli tau fa’aleaga ma imeli tau fa’avalea.
  • Ia tape uma tuatusi o tagata o lo’o i le email string ae e te le’i fa’asoa atu pe toe tali atu i le imeli
  • Afai e te masalosalo i se imeli, e mafai ona siaki po’o lavea i le lisi o imeli tau fa’aleaga ma imeli tau fa’avalea o lo’o iai i luga o nisi o nofoaga o le puipuiga o le upega tafa’ilagi, e pei o le vaega o le McAfee ma le Symantec
  • O le tele o le Microsoft ma isi itu’aiga imeli e maua ai le spam filtering. Ia mautinoa ua fa’aola le vaega lenei.
  • O le tele o filters o lo’o fa’avasegaina imeli tau fa’avalea ma imeli pepelo, e mafai ona seki ina ia talia na’o imeli mai nofoaga fa’atuatuaina ae polo isi imeli mai nofoaga e le fa’atuatuaina.
  • A filifili se webmail account e pei o le gmail, Hotmail ma le Yahoo Mail, ia mautinoa ua e filifiliina le mea o lo’o iai le spam filter ma ia fa’aola i taimi uma.
  • O le tele o puipuiga o le upega tafa’ilagi e maua ai le polokaina o imeli tau fa’avalea. Ia mautinoa ua fa’afou lau polokalame ma ia fa’aola le vaega lea.

Va’ai foi i le ….

Lisi o upu

Phishing

O se taumafaiga e tagata solitulafono ina ia gaoi faasinomaga ma e taitai tagata i se vaega pepelo o le upega tafailagi ina ia latou faailoa mai faamaumauga faalilolilo e pei o suafa po o pasiupu.