Lamatiaga
- O le fa’ailoa o lau komepiuta po o isi masini i malware, o le a tula’i mai ai le tele o fa’afitāuli mātuiā, e aofia ai:
- Le fa’aaogāina e sipai i mea e te faia i luga o lau komepiuta po o se isi masini, e aofia ai le maitauina o fefa’ataua’iga tautupe ma le fa’agaioiga o lau webcam.
- Lokaina uma o au faila se ‘ia totogi se tupe (ransomware), po o le fa’amata’u i isi auala.
- Faia lau masini o se isi vaega o se botnet (o se feso’ota’iga tele o masini e fa’aaogā e fa’atumu ‘upega tafa’ilagi ma le tele o felavasa’iga latou te le mafai ona taulimaina).
- E le mafai ona e iloaina pe ua āfāina lau masini i le malware, se i vāganā lava ua fa’ataunu’uina le taufa’asesē, gaoi fa’asinomaga, po o isi itu’aiga solitulafono ua fa’asaga iā te oe.
- O le fa’ailoaina i tamaiti lāiti o ata e le talafeagai, vitiō, tusitusiga ma isi matāupu, fa’ata’ita’iga, pe afai o lo o e va’aia matāupu mo tagata mātutua i luga o se masini fefa’asoaa’i, pe latou te iloa mai i ou tua.
- O le ono mafai ona va’ai fa’afuase’i i itulau o lo o i ai matāupu mo tagata mātutua, pe a kilikiina so’otaga (pe o i ai pe leai i totonu o ata) e le o fa’aalia ai le uiga moni o na itulau.
- O le fa’aosoosoina e faia ma le mautinoa le matamataina o matāupu e ogaoga ma/po o le lē fa’atagaina.
Matamata i matāupu mo tagata mātutua ma le saogalemu
- Asiasi na o ‘upega tafa’ilagi masani, auā e fa’amoemoe le fa’atuatuaina i lo latou fa’amaoni e fa’atumauina le mauaina o tupe maua mai le ‘au fa’asalalau ma le ‘au fa’atau.
- Aua le fa’aosoosoina oe e kiliki i so’otaga i ‘upega tafa’ilagi e ofoina atu pe fa’aalia ni matāupu lē fa’atagaina, po o ni matāupu ogaoga e ono fa’alavelaveina ai oe pe fa’ate’ia ai oe.
- Aua le matamata i matāupu mo tagata mātutua i luga o se komepiuta po o isi masini e fa’aaogāina e tamaiti lāiti, po o nisi e te le mana’o e iloa mea e masani ona e matamata ai. Pe ā le mafai ona ‘alofia, fa’aaogā le browsing privacy settings, ‘ave‘ese le tala’aga o matamataga pe a ma’ea matamataga ta’itasi ma aua le fa’ailogaina ‘upega tafa’ilagi.
Lipoti matāupu
- Pe afai ua e āfāina i le ransomware po o isi ituaiga taufa’asesē, lipoti vave i leoleo.
- Afai o lo o e fa’aaogaina se ‘upega tafa’ilagi masani mo tagata mātutua ma ua fa’aalia i ni matāupu ogaoga ma le lē fa’atagaina e te le i mafaufauina, lipoti i le ‘upega tafa’ilagi o lo o ‘a’afia.
- Aua le matamuli tele pe maasiasi e lipoti matāupu, ina ia fa’asaoina mai ai oe ma isi mai matāupu o lumana’i.