O upu tatala e fa’aaoga fa’atasi lava ma le igoa e te fa’aaogaina. Ae ui i lea, i isi nofoaga, e mafai ona fa’aaoga fa’atasi ma isi metotia e iloa ai oe e pei o le PIN ma / po’o se mea e manatua pea. I isi taimi e mana’omia mai foi nisi vaega (characters) o lau upu tatala ina ia saga fa’amaonia ai pea le malupuipuia.
O mea e ono tutupu pe a vaivai upu tatala
- O le fa’aaoga o lou tagata e isi e soli ai le tulafono ma fai ai mea taufa’asese e iai:
- ulufale i lau tusitupe
- fa’aaoga o au tupe i luga o le upega tafailagi e fai ai fa’atau.
- Fa’aaoga o lou tagata i luga o le upega tafailagi ma nofoaga o evaga.
- lafo imeli i lou igoa
- ulufale i mea e tau ia te oe lava o lo’o i lau komepiuta.
Filifiliga o Upu tatala e sili
Ia fai:
- Ia fa’aaoga upu tatala i taimi uma. Ia filifili solo mai lava ni upu se tolu. O numera, fa’ailoga, tu’ufa’atasiga o upu, mataitusi tetele ma mataitusi laiti e mafai ona fa’aaoga pe a manaomia se upu tatala malosi. O isi taimi e manaomia ai ma fa’ailoga (symbols) pe a le na o mataitusi.
- E iai isi auala ma e leai ni tulafono o ia mea ae mafai ona e silasila i:
- Filifili se valu (pe sili atu foi) ni characters ina ia faigata e tagata gaoi ona mate pe gaoi, o mataitusi lapopo’a ma mataitusi laiti, numera ma fa’ailoga o lo’o i le keyboard e iai le @#$%&*()_+ (O le fa’ata’ita’iga o le SP1D3Rm@n o se isi sipelaina o le ‘spiderman’ ae e iai numera ma mataitusi lapopo’a ma laiti). Ae ia e iloa o isi fa’ailoga nei, e ono faigata ona fa’aaoga i keyboards a isi atunu’u. O le sui foi o mataitusi i numera o se mea ua iloa foi e tagata solitulafono (e pei o le sui o le E i le 3 ma le i i le 1.)
- O se laina o se pese e le iloa e isi tagata e tau ia te oe.
- O se fa’ai’u muamua o se to’alua o se isi (ae le o le fa’ai’u muamua o lou to’alua). O ni upu e te iloaina e pei o le ‘Tramps like us, baby we were born to run’ ae ave’ese mataitusi muamua o upu ina ia maua ai le ’tlu,bwwbtr’
Ia ‘aua le faia:
- Fa’aaoga mea nei ma au upu tatala (passwords):
- o lou igoa fa’aaoga (username) igoa moni, igoa pisinisi
- tagata o aiga po’o igoa o fagafao
- o lou aso fanau po’o aso fanau o tagata o lou aiga
- Au lakapi e te fiafia iai po’o isi upu e faigofie ona mate ma mafaufau iai.
- O le upu ‘password’ O fuainumera faitau.
- O se upu faigofie mai i le dictionary e mafai ona mate ma osofa’ia. A filifili se upu tatala e iai fuainumera aua le fa’asolosoloina e pei ona masani ai e pei o le 4321 po’o le 12345, numera e pei o le 1111 ma isi numera e faigofie e pei o le 14789 po’o le 2580.
O le malupuipuia o au upu tatala (passwords)
- Aua le ta’uina i se isi. Afai e te masalosalo ua iloa e se isi, ia sui loa. Aua le type lau upu tatala pe afai o tilotilo mai nisi. Aua ne’i masania’i ona tasui upu tatala vagana ua osofa’ia lau account e se isi. O le taimi lena e tatau ai loa ona sui vave. E fa’apena foi i se isi account o lo’o e fa’aaogaina ai le upu tatala lava lea e tasi.
- Ia fa’aaoga upu tatala ‘ese’ese i so’o se nofoaga (website) e te ulufale iai, e tasi lava le mate’ia o le upu tatala e tasi o lo’o e fa’aaogaina, ona maua uma loa lea e le tagata gaoi au faila.
- Aua le toe fa’asolosoloina mai upu tatala e pei o le password 2, password 3. Afai e tatau lava ona tusi i lalo lau upu tatala ina ia e manatuaina, ia fa’aaoga se code e te malamalama ai ma le mafaia ona mate e nisi.
- O se isi auala, o le fa’aaoga o se sefe (vault) i luga o le upega tafailagi. Va’ai ni fautuaga lelei ma ia e filifilia se mea e malupuipuia. Aua le lafoina lau upu tatala i le imeli. E leai se kamupani aloa’ia e mana’o ia te oe e fai lea tulaga.
O le tatau ona iai o ni upu tatala mo au accounts uma lava, e o’o ai ina gale ma faigata ona manatua, Ia e silasila pe ao ina e fa’aaogaina se sefe (vault) o lo’o avanoa i le upega tafailagi, ae ia e faitau lelei i tusitusiga mo ia mea ma ni fautuaga e aumai ai.
O Sefe (Vaults) mo Upu tatala (Passwords)
E iai sefe po’o vaults e mafai ona e fa’aaogaina, o nisi e totogi ae o nisi e le totogia. E mafai ona tu’u uma ai au upu tatala i se mea e tasi e te le toe tau manatua ai pe tusi foi i lalo. Pau lava le mea e te manatua o le upu (log in details) e tatala ai le sefe.
E tatau ona e faitau i ni tusitusiga ma aumai ni fautuaga ae e te le’i fa’aaogaina le sefe. Po’o le a lava le mea e te filifilia, o le matou fautuaga ia iai le ‘two factor authentication’ (2FA). O lona uiga, e ave le fe’au (code) i lau telefoni po’o se isi device e te tu’uina (enter) i le sefe e matala ai au faila, e pei lava o lou fa’amaonia o se totogi ua fai e le faletupe i luga o le upega tafailagi mo sau aitalafu. Mo isi puipuiga, matou te fautua atu e tusi se code mo au upu tatala i so’o se auala e te filifilia, ae le’i tu’uina i le sefe, e ui lava mo le to’atele o tagata, e faigata.
Pulea o au Accounts
So’o se tagata e fa’aaogaina se komepiuta, e tatau ona iai sana account ina ia na o ia lava e mafai ona fa’aaogaina faila ma polokalame o lo’o iai. O lenei account e mafai ona tatala pe a fa’aaoga le igoa (user name) ma le upu tatala (password) ina ia malupuipuia mea tau ia te ia lava. O nisi vaega o nei accounts e mafai foi ona fa’aopoopo iai e pei o pulega a matua (Windows Vista and Wndows 7). Aua le fa’aaogaina accounts e iai lau pule e sui ai ona vaega (administrator priveges) mo mea o aso uma aua e ono a’afia ai i polokalame fa’aleaga komepiuta. Tusa lava pe na o oe e fa’aaogaina, fai se administrator account e ese e aoga mo le amataina o se polokalame fou, po’o le suiga o se polokalame,, ae fai le ‘standard account’ mo mea o aso uma. E mafai ona e faia ‘user accounts’ i fa’amalama o le ‘Windows Control Panel’. Hunt the Password mai i le Get Safe Online i le Vimeo.