Malupuipuia o oe
Risks
Pyramid Schemes
O le pyramid scheme o se itu’aiga faiga taufa’avalea lea e polomisi ai i le tagata ua afaina, se faiga vave ma le tele o tupe e toe maua mai, i tupe teufa’afaigaluega, e totogi i le tagata o lo’o 'i luga atu' o latou i...
O le Koviti ma lou malupuipuia i le upega tafailagi
I le taimi nei, o le mea maualuga ia i tatou o le malupuipuia o i tatou ma aiga, uo, ma e tatou te faigaluega fa’atasi mai i le KOVITI - 19 i le lalolagi atoa. O se mea lenei e le’i fuafuaina ma e tatau foi ona sauni iai i ni...
Tala fou pepelo
I lenei vaitau o feso’ota’iga fa’alauaitele, ma le tele o alaleo ma tala fa’amatala e totogi tupe, ua tele ai foi ma tala fou e pepelo. ...
Teletele o le fa’asoa
E malosi tele a’afiaga o le teletele o se fa’asoa. Pe na’o le lafo o se ata i au uo ma aiga, pe lafo tulaga o lou tusi folau ma lau tusitupe e aunoa ma sou manatu mamafa iai, o lena ua e avea i le tagata taufa’asese ni...
Tupulaga talavou ma gaiogiga fa’asolitulafono i luga o le upega tafa’ilagi
Ua uma ona fa’amaumau fa’afitauli e ono maua ai tupulaga talavou pe a tele le taimi i a latou komepiuta po’o ma’a (tablet), o fa’afitauli nei e ono a’afia ai le soifua maloloina ma le latou feso’ota’iga ma tagata....
Voucher / Card Fa’ameaalofa Scams
E māfua se fa’aaogāina taufa’ase’e ai voucher po o se card meaalofa pe a fa’alatalata tagata taufa’asesē i tagata ua āfāina ma fa’atauānau e totogi pili, fees po o aitālāfu card fa’ameaalofa o le iTunes po...
Taufa’asese tau lafoga
O imeli pepelo fai mai e aumai i le ofisa o lafoga e fa’atonuina ai oe e toe totogi atu ni tupe... ua leva tausaga o iai. O lo’o iai pea i le taimi nei, ma ua atili ta’atele i faiga a tagata taufa’asese. ...
Sauaga i luga o le upega tafailagi
O le upega tafailagi ua fa’afaigofie ai ona tatou feso’ota’i ma aiga, uo ma e masani, ma fa’asoa ai o tatou lagona, manatu ma talitonuga. O nei talitonuga e fa’avae i mea e tutupu i le lalolagi, e iai faigamalo, lotu,...
Imeli Taufa’afefe
Ua matua vave tele ona sasao le amio lea o le imeli taufa’amata’u i tagata, o se fa’ata’ita’iga o le a ta’u ma fa’ailoa se tagata i lona faia o ni amioleaga le talafeagai, se’iloga e totogi mai se tupe. O nei...
Mafaufauga ita
E moni e mafai e le upega tafailagi ona fa’afeso’ota’i i tatou ma isi i se taimi vave, ae vave ai foi ona fa’asalalau mafaufauga ita, ae le mafai ona iloa po’o ai o faia, pe mafai foi ona tatou pulea ia faiga. ...
Meatotino Fa’asesēina
E mafua le tau fa’asesē mo meatotino pe a fa’atau atu fa’amokesi lau meatotino e aunoa ma lou fa’atagaina. O meatotino e masani lava o le aseta e pito sili ona tāua ma e mafai ona fa’atau atu pe mokesiina e saili ai...
Taufa’asese i inisiua
‘Ghost broking’ o le taufa’asese po’o le taufa’avalea e pepelo ai e tagata solitulafono isi, o i latou o tagata fai inisiua ina ia maua tupe. E taufa’avalea oe ina ia fa’atau se inisiua mo ta’avale taugofie ma...
Taufaasese i Cards faimeaalofa
O loyalty schemes poo schemes e masani ona fai meaalofa i a latou customers, e fai e faleoloa, fale’aiga, faafiafiaga, ma pisinisi faimalaga ma o se auala ua faitau piliona tupe e faaaoga ai. E eseese lava le faiga, o isi...
Taufa’asese Fa’aluaina o se isi
O tagata e fa’aseseina i inivesi pepelo, e ono toe lavea foi i isi ituaiga faiga pepelo e iai le toe fa’aseseina fa’alua ma le pelogia e tagata fai mai e mafai ona latou fesoasoani ina ua leiloa au tupe. ...
Mafaufauga malolosi i luga o le upega tafailagi
E iai auala e fa’asalalau ai mafaufauga malolosi o se tagata po’o se fa’alapotopotoga: talanoa i tagata masani, o le o atu i le talafatai o tagata ma, ua alu i luma le fa’aaoga o le upega tafailagi O tagata e o iai, o...
Auaunaga mo pu’eina o talanoaga
Ua tele nofoaga ua latou ofo mai ni ‘au’aunaga e pu’eina ai ni talanoaga ma teu lelei, pe a e talanoa i se kamupani po’o se isi fa’alapotopotoga ina ia fa’amautinoa ai upu na fai pe a o’o ina...
Maileiina o tupe totogi
O le maileiina o tupe totogi, e tupu pe a e saini i le upega tafailagi po’o le telefoni mo ni oloa ave fua, pe i se tau maualalo, ae te’i ua e iloa ane mulimuli, ua e togitogia ni tupe se tele, ae e te le’i mafaufauina. E...
Fa’aslalau o faiga aiga
O le fa’asalalau o faiga aiga i luga o le upega tafailagi e aunoa ma lou iloa e le tagata ua fa’amata’uina - o ata ma vitio o tagata sa la nonofo po’o nonofo nei lava. O nei ata e masani ona tu’u i luga o le...
Taufa’asese o Penisione
O penisione e taua tele aua o aseta e fa’alagolago iai tagata ina ia maua se soifuaga lelei i taimi mulimuli o le olaga. Ae ui i lea, e mafai ona avea o se mea e fa’aleaga e tagata e faia tulaga pepelo ma taufa’asese (scams...
O le fa’aoga o togafiti e pulea ai tagata ina ia fa’amatu’u mai mea tau ia i latou e fa’aaoga mo faiga taufa’asese
Pe a talanoa i le social engineering, o le fa’aogaina lea o togafiti e pulea ai tagata ina ia fa’amatu’u mai mea tau ia i latou e fa’aaoga mo faiga taufa’asese. O nei faiga e ta’alo i lagona ma le alofa o tagata i...
O le taufa’afefe mo se tupe i mea pu’e ata o le komepiuta(webcam)
O le tau fa’afefe mo se tupe i luga o mea pu’e ata (webcam) e tele ina tauanau le tagata e tatala ese o latou ofu i luma o le mea pu’e ata (webcam), ae fa’ato’a iloa mulimuli ane o lo’o pu’e uma. Ona fa’aaoga lea...
Taufa’asese e ala i tupe e tala i luga o le telefoni.
Ua alu alu i luma lenei ituaiga taufa’asese. O i latou e faia nei mea e le fa’aaogaina le upega tafailagi e fa’asese ai tagata, ae fa’aaoga le telefoni. E fa’apenei le amio e masani ona fai: ...
Nofoaga Kopi
O nofoaga kopi latou te ofoina mai ‘au’aunaga mai i le malo po’o le ofisa o le itumalo ae le o le nofoaga (website) tonu lea o le ‘au’aunaga, ma e tetele tupe latou te mana’omia, ae leai tele se aoga mo oe. Latou te...
Auala Taufaasese
E faaaogaina lau komepiuta po o se isi masini feavea’i mo le tele o au galuega masani e patino lava ia te ‘oe, i aso ta’itasi. O le mafua’aga lena e taua ai le faaeteete ma puipui mai aafiaga e ala i vairosi ma spyware. ...
Aso Totogi Nonōgātupe
O aso totogi nonōgātupe e faʻatagaina oe e aitālafu se aofa’iga o tupe lāiti mo se vaitaimi puʻupuʻu - mai nai aso e o’o atu i le masina, ae fa’ato’ā totogiina i le masina e sosoʻo ai. E avanoa mai luga o le...
Taufa’amata’u i luga o le upega tafailagi
O le taufa’amata’u o se uiga ua leva lava ona iai, ae talu ai le tuputupu tele o le upega tafailagi, ua fa’afaigofie ai e i latou o lo’o faia ona atili ai ona fai, pe fai foi na o luga o le upega tafailagi. O lea amio e...
Fe’avea’i o tupe i atunu’u ‘ese’ese
A o su’e e tagata solitulafono ni auala e nana ai tupe e maua mai i a latou faiga leaga, ua ta’atele lava le fe’avea’i o tupe i le va o atunu’u. O le mea lea e ta’u o le Money Muling. ...
Malupuipuia o fale mautotogi
Ua leva ona iai le taufa’asese i fale mautotogi, ae ina ua fa’asalalau i luga o le upega tafailagi, ua matua tele ai lava avanoa mo tagata taufa’asese. O nei taufa’asese e maua tele i nofoaga (websites) e iai le...
Fo’ia o le gaoia o mea tau ia te oe lava
O le gaoia o mea tau ia te oe lava, o se soligatulafono e fa’aaoga ai lou igoa ma mea tau ia te oe e gaoi mai ai ia te oe, po’o le faia o se soligatulafono i lou igoa. O le gaoia o mea tau ia te oe lava, e faia i le upega...
Imeli pepelo ma imeli tau fa’avalea
O le imeli o se auala o feso’ota’iga lelei ma o se auala e mafai ai ona fa’ailoa mai e kamupani ni a latou oloa ma au’aunaga fou. Ae e masani fo’i ona fa’aaoga e nisi e lafo ai ni imeli e le mana’omia e tagata – e...
Keeping Activities Safe
Sailiga i luga o le Upega Tafailagi
Ma le tele o le anoanoa’i o faamaumauga i luga o le upega tafailagi, so o se faamaumauga o lo’o e manaomia e fia maua i le fa’aaogaina o masini saili e pei o Google ma Yahoo! I le ma lea mo mea aogā e maua i nei sailiga,...
Taaloga faale upega tafailagi
O le tele o taaloga e faia i luga o le upega tafailagi e taaalo ai ma isi tagata, a le o le console, komepiuta , telefoni feaveai po o polokalame e feiloai ai ma isi i le upega tafailagi. O le toatele e faaaogaina se...
Nofoaga e ioeina ai galuega (trades)
E iai ni nofoaga (websites) fa’ato’a tatala e mafai ai ona siaki ai e tagata ia le aufaigaluega (tradespeople) ma o latou fa’ailoga. O nei tagata po’o kamupani e iai o latou tala’aga e fa’amatala mai ai a latou...
Su’eina o galuega
O le upega tafailagi le auala ua sili ona fa’aaoga e tagata e su’e ai galuega. Ae e ui i lea, ua avea foi ma mea e tutupu ai fa’afitauli e tatau ona e iloa ma puipui iai ina ia malupuipuia pea. ...
Matāupua mo Tagata Mātutua
E i ai le numera o puipuiga e tatau ona e maitauina pe a e asiasi i ‘upega tafa’ilagi e fa’aalia ai matāupu mo tagata mātutua. Muamua, ona o le ta’uta’ua o ia ‘upega tafa’ilagi ua ‘avea ai ma ‘auala e fiafia...
Smart TVs
O Smart TV e feso’ota’i ai le TV i le upega tafailagi. E feso’ota’i loa ona mafai loa lea ona su’e ata tifaga, vitio, ata ma isi mea i le upega tafailagi e ala i le fa’aaogaina o lau remote control po’o le...
Cards e fai i luga o le imeli
Ua ta’atele tele nei mea i aso nei. O se auala faigofie ma taugofie e ave ai alofa’aga i uo ma aiga, po’o tagata fa’atau foi o lau pisinisi. O nei cards e ta’atele i le kerisimasi po’o le Valentines Day, fa’apea foi...
Evaga i luga o le upega tafailagi e malupuipuia
O nofoaga mo evaga i luga o le upega tafailagi (dating sites) latou te avea nei feso’ota’iga i luga o le upega tafailagi ma fa’ataga tagata e feiloa’i ai, ma e tele o nei feiloa’iga e avea ma mafutaga mafana....
Fa’atonuina o malaga malolo.
Pe a fa’aaoga le upega tafailagi e fa’atonu ai sau malaga malolo, e pule lava oe ma le lalolagi. Ae e ui i lea, e iai foi fa’afitauli - o nisi i femalagaa’iga ae o nisi e tutupu pe a fai fa’atau i luga o le upega...
Ta’aloga i luga o le upega tafailagi
O le tele o ia ta’aloga e ta’a’alo ma isi tagata i le upega tafailagi i le (console, komepiuta, telefoni). O le to’atele e fa’aaoga igoa fai, o lona uiga e te le iloaina po’o ai tonu ia tagata. E iai foi mea e ono...
Imeli i luga o upegatafailagi
O faataitaiga nei o Webmail – Hotmail, Yahoo! Mail or gmail – poo se imeli mai seisi faalapotopotoga – e faigofie ai imeli mai soo se komepiuta, telefoni ma tablets. Ae ui i lea, o loo iai foi ni faafitauli i le faaaogaina...
General Protection
Mea o tu’ua i luga o le upega tafailagi ae ua e leai
O tagata ua maliliu, emasani ona tu’ua a latou meatotino e iai aseta ma tupe i o latou aiga, uo, po’o ni fa’alapotopotoga. E faia ia mea i le uili po’o se filifiliga a le fa’amasino. O nei aso e toatele tatou ua leai...
Su’esu’ega i le upega tafailagi
Mo mea uma e i le upega tafailagi, so’o se mea lava e te su’eina e maua lava i le Google ma le Yahoo. E moni e iai itu lelei o le su’esu’e i le upega tafailagi, ae e iai foi ma ni mea e ono tutupu. ...
Taliaina o aiaiga
I lou fa’aaogaina o le Upega Tafa’ilagi, e tatau ona e taliaiana ni aiaiga (Terms & Conditions) ae e te le’i va’ava’ai i ni mea e fa’atau, teu pe nono mai sau tupe, kopiina o mea ‘ese’ese, atoa ai ma isi lava...
Mea e na o oe e iloa
E tatau le malupuipuia pea o mea e na o oe e tatau ona e iloa i luga o le upega tafailagi, mai i le gaoia e tagata gaoi ma le taufa’asese. E iai mea e tau ia te oe e le tatau ona iloa fua e isi, ma e le tatau ona e...
Fa’aaogaina o komepiuta i nofoaga faitele
O le fa’aaogaina o komepiuta, telefoni ma ma’a (tablet) in nofoaga faitele, ua ta’atele e pei lava o le fa’aogaina i le fale po’o le ofisa. Pe e te fa’aaogaina lau lava komepiuta po’o komepiuta a fale’aiga...
Upu tatala (Passwords)
O au upu tatala o mea ia e aupito fa’amaonia ai lou tagata pe a fa’aaoga le upega tafailagi i so’o se itu lava. O le fa’aaogaina la o upu tatala malolosi e taua tele mo lou malupuipuia. E matua le aoga le malupuipuia pe a...
O le Saogalemu o le faaaogaina o le Initeneti
O suiga ua aumai e le Initeneti i lo tatou ola, ua mafai ai ona tatou faitau i tala o mea e tutupu, maimoa i faafiafiaga, fai ai sailiiliga, faavasega faiga-malologa, o fefaataua’iga, fale oloa, matātā eseese, o a’oa’oga,...
Sauaga i luga o le laina e fa’atatau i itūpā ‘ese’ese
Ua suia e le initaneti lo tatou agava’a e maua ai faʻamatalaga, e fesoʻotaʻi ai ma isi, e faʻaalia ai o tatou manatu, faʻasoa o tatou lagona ma auai i talanoaga e uiga i soʻo se autu tatou te filifilia. O le tekinolosi ua...
COVID-19 Tui puipui Fa’amatalaga Sesē, Fa’amatalaga Pepelo & Tala Pepelo
O COVID-19 tui puipui ua faia i le faitau piliona o tagata i le lalolagi atoa, ma le faʻaopoopoina o numera i aso uma. I atunu'u o lo’o sologa lelei tui puipui, e to'aitiiti e mama'i, tagata i falema'i ma ē o maliliu, ma o i...
Suia o le Windows 7
Afai o lo o e faaaogaina pea le polokalame lea o le Microsoft Windows 7 i luga o lau komepiuta, e tatau ona e iloa ua faamutaina e le Microsoft lana lagolago i lea polokalame tutotonu i le aso 14 o Ianuari 2020. O se mafuaaga...